आदिवासी नायक बिरसा मुंडा बाबा हा भारताचा पहिला सुपरहीरो.

A for Ambedkar series …..

==============================

आदिवासी नायक बिरसा मुंडा बाबा  हा भारताचा पहिला सुपरहीरो.

----------------------- प्रा.बा.र. शिंदे ,नेरूळ -७०६

हिंदुस्थानी लोक आणि त्यांची स्वत: ची भावना ...

आज भारताचा पहिला सुपरहीरो 'बिरसा मुंडा' ची आज पुनुतिथी आहे .  एक गोष्ट अशी आहे की स्वातंत्र्याचा नायक म्हणून बिरसा मुंडा यांना अद्याप सन्मान मिळालेला नाही हे येथील प्रस्थापित लोकांचे षड्यंत्र होय . भारतीय इतिहासात बिरसा मुंडा यांना योग्य आदर मिळाला पाहिजे होता ते दिला गेला नाही ,हे आदिवशी चे दुख नसून तमाम मुळणीवशी यांचे दुख होय . 

बिरसा मुंडा किंवा भगवान बिरसा मुंडा ज्याला आपल्या नावाने आपल्या देशाचा व्यापक प्रमाणात  आदिवासी समाज ,आणि भारतीय समाज जाणून आहे. हिंदुस्थानच्या संदर्भात बोलायचे झाले तर येथील 'संकुचित' राजकारण, व्यापक भारतीय उच्च व मध्यमवर्गीय समाज आणि  स्वतःबद्दल इतका आत्म-जागरूक हे त्यांच्या आरामदायी जीवन होय . कितीही लोकांचे बलिदान दिले गेले तरी या लोकांना फरक पडत नाही. किती लोकांनी आपल्या प्रियजनांना सोडले आणि स्वातंत्र्यलढ्यात स्वत: ला बोलावले हे माहित नाही.पण या देशाचे अंतिम दु:ख होय . 

बिरसा मुंडा हे १९ व्या शतकातील प्रमुख आदिवासी जननेते,जाणनायक होते. त्यांचा जन्म १  नोव्हेंबर १८७५ रोजी बिहार राज्यातील उलिहातू गाव - जिल्हा रांची येथे झाला. विशेष म्हणजे त्यावेळी झारखंड आणि बिहार हे एकच राज्य होते आणि बंगालचीही विभागणी झालेली नव्हती. ‘सलगा’ गावात प्रारंभिक शिक्षणानंतर ते चाईबासा इंग्लिश मिडल स्कूलमध्ये शिकण्यास आले. येथे त्यांनी ख्रिश्चनतेकडे बारकाईने पाहिले आणि असा निष्कर्ष काढला की आदिवासी समाज मिशनर्यांेबद्दल गोंधळलेला आहे, त्यांना हिंदू धर्म नीट समजू शकला नाही.अश्या अवस्थेत भारतीय आदिवशी समाज होता . हे त्यांचे लक्षात आले . 

ब्रिटिश भारतात येण्यापूर्वी जंगले व जमीन आदिवासींच्या आईसारखीच असत, परंतु ब्रिटिशांचे भारतात आगमन आणि त्यांच्या कारभारात त्यांचा सक्रिय व अनावश्यक हस्तक्षेप यामुळे आदिवासींना फक्त त्यांचे प्राथमिक अधिकार देण्यात आले. नाकारले होते ब्रिटिश राजवटीने आदिवासींना त्यांच्या नैसर्गिक हक्कांची लूटसुद्धा झाली. त्यांच्या अस्मितेला ठेच पहुंचली होती आणि इंग्रजांचा छळ सुरू झाला होता . याच कारणाने त्यांच्या नेतृत्वाखालील आदिवासींनी जबरदस्तीने केलेल्या कामगारांच्या विरोधात मोर्चादेखील उघडला आणि ते यशस्वी झाले. बिरसा मुंडा यांनी आधीपासूनच सरंजामशाही आणि जमींदारी व्यवस्थेविरूद्ध लढत असलेल्या आदिवासींना आणखी एक धार दिली.यामुळे त्यांच्या मनातील अस्मिता जागी झाली 

तसे पाहता आदिवासी हे आपल्या देशातील सर्वात जुने आणि वास्तविक मूळ  रहिवासी आहेत, परंतु ते नेहमी विकासाच्या प्रकाशापासून  बाजूला होते. त्यांची स्वतःची संसाधने हिसकावून गुलाम म्हणून जगण्यास भाग पाडले गेले.  या लूटविरूद्ध लढा देण्यासाठी बिरसा मुंडा यांनी आदिवासी समाजात "उल्गुलान" ची बियाणे लावली. उलगुलानचा शाब्दिक अर्थ 'भारी गोंधळ आणि उलथापालथ' आहे. उलुगुलनच्या निर्मितीसाठी, उल्गुलान्सच्या शोषणाविरूद्ध, त्यांच्या हक्कांसाठी उल्गुलानच्या हक्कांसाठी, उलुगुलन खोटे आणि फसव्याविरूद्ध, उलुगुलन ब्रिटीश आणि सरंजामी व्यवस्थेविरूद्ध. उलुगुलन लोकसत्ता स्थापन करणे. आदिवासींकडून केलेल्या संसाधनांच्या लूटप्रकरणी "युगुलन" हे त्यांचे हत्यार असेल आणि उत्तर देईल हे त्यांना ठाऊक होते.हे त्यांचे बंड त्या काळी जगभर गाजले गेले . या क्रांतीची पालीमुळे जगभर पेरली गेली ,इथून बिरसा एक आदिवासींचा क्रांतिकारी मोहरक्या महणून उदयास आला . आणि हा गाडी इंग्रज लोकास जड झाला . 

बिरसा मुंडा यांच्या संघर्ष व जीवनामुळे स्थानिक लोक त्याला धरती बाबा म्हणून संबोधत.होते  अत्यंत संसाधन असूनही, त्याने आणि त्याच्याद्वारे बनविलेल्या ‘गोरिल्ला सैन्याने’ केवळ ब्रिटिशांशीच युद्ध केले नाही तर अनेक युद्धे जिंकली. त्याची सैन्य ब्रिटीश तोफ व तोफांविरूद्ध विषारी बाणांनी लढत राहिली. याचा परिणाम असा झाला ,अखेर बिरसाला चक्रधरपूर येथे अटक करण्यात आली. अटकेच्या वेळी तो फक्त २५  वर्षांचा होता. असे मानले जाते की ब्रिटिशांनी त्याचे व्यापक अपील आणि परिणाम पाहता तुरूंगात त्याला गोड विष दिले आणि तुरूंगात कॉलरामुळे तो मरण पावला असे सांगितले. तथापि, त्याच्या युक्तिवादाने कोणालाही मिठी मारली नाही. आणि अशा प्रकारे मदर इंडियाचा हा खरा पुरावा इतिहासात शहीद आणि अमर झाला .

बिरसा मुंडा आदिवशी च्या  वारशाचे नाव आहे. त्यांच्या पोर्ट्रेटला आमच्या देशाच्या संसदेच्या सेंट्रल हॉलमध्येही टांगण्यात आले आहे. आज त्यांच्या नावावर रांचीतील डिस्टिलरी ब्रिजजवळ एक थडगे देखील स्थापित केले गेले आहे. त्याची मूर्ती देखील तेथे आहे. त्यांच्या आठवणीत रांचीच्या सेंट्रल जेलचे नावही बदलले गेले आहे आणि त्याचवेळी रांची विमानतळाचे नावही बिरसा मुंडा विमानतळ असे करण्यात आले आहे. सर्व देशवासियांकडून बिरसा भगवान यांना पुनश्च अभिवादन…

संदर्भ / Sources  :  skyscrapercity , silentijourno and sandrap.wordpess